Stajyer ve kursiyerlerin sigorta girişi emeklilik hesabında dikkate alınmamaktadır.

Kamuoyunda uzun süredir stajyer-kursiyerlerin sigortalılık işlemleri ile emeklilik arasında herhangi bir bağ olmadığının altı çizilmekte ve bu bağın kurulması için de staj döneminin ilk işe giriş olarak da kabul edilmesi ve emekliliğe sayılması talep edilmektedir.  

Sosyal güvenlik alanında tam bir “bilgi kirliliği/eksikliği” yaşanmakta, sigorta kolları kapsam ve oran bakımından aynı anlamda kullanarak kamuoyunu yanıltmaktadırlar.

Önce birkaç bilinen gerçeği tekraren hatırlayalım…

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (Md-3- Tanımlar)

Sosyal sigortalar: Kısa ve uzun vadeli sigorta kollarını,

Kısa vadeli sigorta kolları: İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kollarını

Uzun vadeli sigorta kolları: Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarını,

Genel sağlık sigortası: Kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigortayı ifade eder.

Sosyal güvenlik sistemi sigortalılara ve hak sahiplerine prime dayalı katkılar üzerinden güvence sağlar.

Prim oranları (Md-81)

-           Uzun vadeli sigorta kolları: Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının %20’sidir. Bunun %9’u sigortalı hissesi, %11’i işveren hissesidir

-           Kısa vadeli sigorta kolları; İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası prim oranı, sigortalının prime esas kazancının %2’sidir. Bu primin tamamını işveren öder.

-           Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen çırak, stajyer ve kursiyerler için prim oranı, prime esas kazançlarının %6’sıdır. Bu prim oranının %1’i kısa vadeli sigorta kolları, %5’i genel sağlık sigortası primidir. (Md.81/d)

-           Genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın %12,5’idir. Bu primin %5’i sigortalı, %7,5’i ise işveren hissesidir. Yalnızca genel sağlık sigortasına tâbi olanların genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın %12’sidir.

Çırak-Stajyer-Kursiyer-Bursiyer ve Öğrencilerin Sigortalılık İşlemleri

-          3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak – çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler,

-          2547 Sayılı YÖK Kanun’un 46’ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler,

-          Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler,

-          Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler,

-          Mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler,

-          Tıp Fakültesi son sınıf intörn öğrenciler,

-          İŞKUR Tarafından düzenlenen meslek edindirme – geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler,

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun; 5 inci maddesinin (b) bendi gereği “İş Kazası ve Meslek Hastalığı” sigortası uygulanır. Bunlara ait sigortalı işe giriş bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi verilmesi ve primlerin ödenmesi işlemleri bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar ile öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumları tarafından yapılır.

Stajyer ve kursiyerlerin sigorta girişi emeklilik hesabında neden dikkate alınmamaktadır?

Stajyerlere Sigorta Yapmak Zorunlu mu?

Stajyer sigortası 5510 sayılı kanuna göre sigortalı olarak çalışması gereken kişilerdir. Stajyer öğrencilerin çalışması durumunda, bu kişilerin çırak kodu ile sigortası başlatılmaktadır. Bu noktada bilinmesi gereken; her stajyerin belirli şartlarda sigortalı olarak ve maaş ödenerek çalıştırılması gerektiğidir.

Stajyer Sigortası Emekliliği Etkiler mi?

Stajyer sigorta girişi emeklilik hesabında dikkate alınmamaktadır. Staj kapsamında ödenen sigorta primleri kısa vadeli sigorta kollarından ödenir. Bundan dolayı da emeklilik hesabında dikkate alınmamaktadır. Bu sigorta, öğrencinin iş kazası geçirmesi ya da meslek hastalığına maruz kalması gibi durumlara karşı önlem amacıyla yapılmaktadır.

Stajyerlere Ücret Ödemesi Zorunlu mudur?

Stajyere ücret ödemek yasal olarak zorunludur. Zorunlu stajyer olarak çalışacak olan meslek lisesi ya da yüksek okul öğrencilerinin sigortaları, okul tarafından karşılanmaktadır. Bu kişilerin ücretleri ise işyeri tarafından ödenmektedir. İşveren, çalışan stajyerlere asgari ücretin netinin yüzde 30’u oranında ücret ödemek durumundadır.

Stajyerler işçi değil, işçi benzeri çalışan olarak kabul edilmekte ancak uygulamada ucuz işgücü olarak kullanılmaktadır.

Sonuç ve öneri

Mevcut stajyer-kursiyer sayısı SGK /2022 Şubat aylık sigortalı istatistiki bilgilerine göre 1.536.658’dir. 

9/12/2016 tarihinden itibaren 6764 sayılı Kanun’la yapılan düzenleme ile mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında staja tabi tutulanlar ile mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrencilerin iş kazası ve meslek hastalığı yönünden sigortalı sayılmaya başlamasıyla birlikte stajyer ve kursiyer sayılarında artış gözlenmiştir.

Bilindiği üzere stajyer -kursiyer öğrencilerin sadece kısa vade yani iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık sigorta primleri ödenmektedir. Bu kapsamda ödenen sigorta emeklilikte sayılmamakta ve dolayısıyla da ilk işe giriş olarak da kabul edilmemektedir. Emeklilikte sayılabilmesi ve ilk işe giriş olarak da kabul edilebilmesi için stajyer -kursiyerlerin uzun vadeli sigorta kollarına tabi tutularak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigorta priminin ödenmesi gerekir. Sigorta primlerinin ödenmesi işlemleri bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar ile öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumları tarafından yapılmaktadır.

Özel sektör işverenlerine toplam 12 kalemde Sosyal Güvenlik Kurumu ile Vergi Dairesi'ne ödedikleri primlerde ve vergilerde indirim, destek ve teşvikler sağlanmaktadır.

Özel sektör işverenlerinin çok sayıda teşvik alabilmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından çeşitli yasalar ya da kanun hükmünde kararnameler ile koşulları belirlenen ve uygulaması Sosyal Güvenlik Kurumu genelgeleri ile yapılan, istihdamı özendirmek, işsizliği azaltmak, kayıt dışı istihdamı önlemek ve düzenli prim ödemesini özendirmek amacıyla pek çok teşvik yürürlüğe alınmıştır.

Devletin  MEB ve YÖK’le ilişkili stajyer -kursiyer öğrenciler için staj süreleri boyunca emeklilik prim teşviki verebilmesinin önünde herhangi bir engel yoktur. Bu öğrencilerin staj sürelerinin emeklilikte sayılabilmesi için bir an önce yasal düzenleme yapılması gerekmektedir.

 

                                     Dr. Ergün DEMİR                    Dr. Güray KILIÇ