2020 yılında en çok satılan ilaçların bedelinin %30’nu vatandaş cebinden ödemiş!

 

HALKIN SAĞLIK HAKKI GİDEREK KISITLANIYOR;

Pandemi döneminde en çok kullanılan ve satılan ilaçların bedelinin %30’nu vatandaş cebinden ödemiş!

Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Ekonomik Değerlendirmeler ve İlaç Tedarik Yönetimi Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan Türkiye İlaç Pazarı Gözlem Raporu yayımlandı.

Türkiye ilaç pazarının genel durumunu yansıtmak üzere hazırlanan raporda;

-İlaçların kutu başı ortalama fiyatlarının düzenli olarak artış gösterdiği ve elden(reçetesiz) satış oranının arttığı,

-2020 yılında ATC-2 grup yüzdelerine bakıldığında en çok satılan ilaçları sırasıyla antiinflamatuvarlar ve antiromatik ürünler, antitrombotik ilaçlar ve aneljeziklerin; ruhsatlı biyoteknolojik ürünlerin ATC sınıflandırması yüzdelerine bakıldığında ise A10-Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçların oluşturduğu,

-2020 yılında ülke genelinde toplamda satılan ilaçların %22,32’sini, kutu satış hacmi açısından ilk 20’ye giren ilaçların %30’nu vatandaş tarafından cepten ödediği belirtilmektedir.

Bu durum göstermektedir ki; vatandaşların sosyal güvencesi olsa dahi ilacın erişilebilir ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından ödenebilir olması zorlaşmakta ve fiili olarak da reçetesiz ilaç satışı artmaktadır.  

SGK ödemelerinde kutu başı kamu fiyatları dikkate alınırken, elden satış ödemelerinde perakende satış fiyatı üzerinden hesaplama yapılmıştır. Yıl içerisinde birden fazla fiyat değişikliği olduğu, bunun da perakende satış fiyatını etkilediği tespiti hesaplamalarda belirtilmiştir.

15 Ekim tarihinden itibaren 52 ilacın (kas gevşetici kremler, ağrı kesici ve iltihap giderici spreyler, pandemi döneminde en çok kullanılan ağız ve boğaz spreyleri, bebeklerin diş çıkartırken ağrılarında kullanılan diş jelleri) SGK geri ödeme listesinden çıkarılmasının ve yine kas ağrılarında kullanılan 39 adet ilacın ruhsatlarının askıya alınmasının bu ilaçların (kamunun yüksek miktarda toplu alımının ortadan kalkması ile) serbest piyasa koşullarında daha fazla bedelle satılmasına ve bu yüksek bedelle cepten ödeme yaparak alınmasına yol açacağından korkulmaktadır. 

Gelinen durumu, Sosyal Güvenlik Kurumunun içine girdiği finansal krizi aşmak için başka ilaç gruplarını ve sağlık hizmetlerini de keyfi olarak geri ödeme kapsamından çıkarabileceğine dair bir işaret olarak değerlendirmek gerekmektedir.

TÜRKİYE İLAÇ PAZARI GÖZLEM RAPORUNA GÖRE;

1-      2020 yılında ülke genelinde toplamda satılan ilaçların %22,32’sini vatandaş cepten almış.

2020 yılında ülke genelinde toplamda satılan ilaçların %76,57’si SGK, %1,1’i özel sigortalar tarafından karşılanmış olup %22,32’si ise elden satış olarak gerçekleşmiştir.

2015-2020 yılları arasında pazardaki ilaçların kutu başı ortalama fiyatları düzenli olarak artış göstermiş olup 2020 yılında 22,21 TL’ye ulaşmıştır. Kutu başı ortalama fiyatın 8,62 TL olduğu 2015 yılından 2020 yılına %157,66’lık bir artış gözlenmiştir.

1-      2020 yılı satış hacimlerine göre ülke genelinde toplamda satılan, elden satılan, SGK ve özel sigortalar tarafından karşılanan ilk 20 ilaç (İTS verilerine göre)

3- Elden Satılan, SGK ve Özel Sigortalar Tarafından Karşılanan İlk 20 İlacın Dağılımı

2020 yılında ATC-2 grup yüzdelerine bakıldığında antiinflamatuvarlar antiromatik ürünler, antitrombotik ilaçlar ve aneljeziklerin ilk üç sırada yer aldığı görülmektedir.

4-      2020 yılı verilerine göre satılan ilk 20 biyoteknolojik ilacın ATC-2 grupları ve satış hacimleri

2020 yılında satış hacmi ilk 20 sıraya giren ruhsatlı biyoteknolojik ürünler değerlendirildiğinde bu ürünlerin %63,74’ünü ATC sınıflandırmasına göre A10-Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlar oluşturmaktadır. 

4-      Kutu satış hacmi açısından ilk 20’ye giren ilaçların %30’nu  vatandaş cepten ödemiş!

Ayrıca SGK’nın ödediği ilaçlar için vatandaşlar, reçete ve ilaç katılım payı ile eşdeğer ilaç fark ücreti ödemektedirler. Eylül ayında yapılan değişiklik ile eşdeğer ilaç taban fiyat uygulamasının %10’dan %5’e düşürülmüş böylece eşdeğer ilaçlara vatandaşların en az %5 daha fazla fiyat farkı ödemesi getirilmişti. 

.İlaç katılım payı; Ayakta tedavide sağlanan ilaçlar için ilaç bedelinin Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile bakmakla yükümlü oldukları kişiler için %10’u, diğer kişiler için %20’si oranında katılım payı alınır.

Reçete katılım payı; Her bir reçete için, a) 3 kutuya kadar (üç kutu dâhil) temin edilen ilaçlar için 3 TL, b) 3 kutuya ilave temin edilen her bir kutu ilaç için 1 TL reçete katılım payı tahsil edilmektedir.

Eşdeğer ilaç fark ücreti; Eşdeğer ilaç uygulaması, aynı endikasyon için kullanılabilecek aynı etken maddeyi içeren ürünlerin benzer dozaj formları arasında fiyat karşılaştırması esasına dayanır. Eşdeğer ilaçlarda Kurum’un ödeyeceği tutardan daha pahalı bir ilaç tercih edilirse farkı hasta öder.

Elden ödeme, ilaç ve reçete katılım payı ile eşdeğer ilaç fark ücreti birlikte değerlendirildiğinde ilaç ödemelerinin önemli bir kısmının vatandaş tarafından ödendiği görülmektedir.

SONUÇ OLARAK;

Pandemi döneminde, vatandaşlar kamu sağlık kuruluşlarından kolayca randevu alamamış ve sağlık hizmetlerine yeterince erişememişlerdir. Bu nedenle de en çok gereksinim duyulan ilaçları da daha çok cepten ödeyerek aldıkları rapordaki tablolarda görülmektedir.

Salgınla birlikte kamu hastanelerinin neredeyse tamamı pandemi hastanesi ilan edilmiş ve zorunlu olmayan (elektif) vakalar ertelenmişti.  Ancak özellikle riskli gruplara yönelik sağlık hizmetlerine erişimde bir planlama yapılmamıştı. Bu durum, kamu hastanelerinde özellikle metropol illerde belirli branşlarda vatandaşların randevu almaları neredeyse imkansız hale getirmiştir. Kamu sağlık hizmetlerine ulaşamayan vatandaşlardan parası olanlar özel sağlık kuruluşlarına yönelirken, parası olmayanlar ise sağlık hizmetlerinden mahrum kalmışlardır. Açıklanan bu rapor, pandemi döneminde 2020 yılında, vatandaşların sağlık hizmetlerinden olduğu gibi ilaçlardan da mahrum kaldıklarını ve gereksinim duyulan ilaçları ancak cepten ödeme yaparak satın alabildiklerini göstermektedir.

Vatandaşların sıklıkla kullandığı 52 ilacın ödeme listesinden çıkarılması, ardından 39 ilacın ruhsatlarının askıya alınması ve ilaç pazarı gözlemleme raporundaki verilerin göz önüne alınması önümüzdeki günlerde başka ilaç gruplarının ve sağlık hizmetlerinin keyfi olarak geri ödeme kapsamından çıkarılacağına işaret etmektedir. 

AKP iktidarının pandemi döneminde dahi halkın sağlık hakkının daraltan, ilaca erişimini zorlaştıran ve cepten harcamasını artıran bir yönelim içerisinde olduğu görülmektedir.   

Dr. Ergün DEMİR                  Dr. Güray KILIÇ